1 beoordeling voor Mrs. Degas

1. 

   5 van 5

   Paul Veevaete – 8 december 2022

   Mrs. Degas
   Dat Arthur Japin een voorliefde heeft voor de ‘belle epoque’ blijkt opnieuw uit zijn recente roman ‘Mrs Degas’. In deze periode die op diverse vlakken een ongemeen snelle ontwikkeling kent, gaat de aandacht van Arthur Japin dan uit naar de lichamelijk of psychisch kwetsbare mens die juist vanuit die beperking tot uitzonderlijke prestaties komt.

   1912, Edgard Degas, de 78 jaar oud en blind geworden kunstschilder, moet verhuizen. Zijn woning in een pand aan de rue Victor Massé (9de arrondissement in de buurt van place Pigalle) wordt gesloopt. Een hem onbekende jonge dame biedt zich onder vals voorwendsel aan om te helpen met de inventarisatie van zijn archief en de verhuizing. Hij heeft er niet meteen oren naar: “Verdomde bemoeizucht!”, riep hij. “Van alle ongemakken van de oude dag is naastenliefde het minst draaglijk.” De schrijver geeft via hun spitse en snedige dialogen weer hoe de twee zich aanvankelijk verhouden tot elkaar. Pas op het einde van het boek, wanneer hij zich in zijn nieuwe woning installeert, komt de oude schilder -en ook de lezer- aan de weet wie zij is en wie haar opdrachtgever is aan wie zij tijdens de opruimactie in het geniep nauwkeurig schriftelijk verslag uitbrengt over de vorderingen in haar contact met de kunstschilder. Als was het in een detectiveverhaal, Arthur Japin geeft nu en dan een subtiele aanwijzing, een hint, die nog net niet leidt naar de identiteit van beide personages en hun motieven om zich met de verhuis te zich bemoeien. De lezer wordt op die manier aan het denken gezet en blijft geboeid bij de les.

   Edgard Degas staat bekend als een oude tegendraadse brompot, verbitterd door het leven – hij krijgt daarom niet zomaar van zijn vrienden de bijnaam ‘de Beer’- maakt het de hulpvaardige dame niet gemakkelijk om zijn ogen te zijn bij het selecteren, ordenen en inpakken van de massa’s documenten, aantekeningen, schetsen en schetsboeken, tekeningen… die in zijn woning opgestapeld liggen. “…Waar je ook kijkt, het verleden lag er opgetast, in alle hoeken aangespoelde levensresten, opgehoopt als modder na een overstroming.” Bij deze inventarisatie wordt de schilder gedwongen terug te blikken op dat verleden. Via een flashback van circa 100 pagina’s voert Japin de lezer mee naar 1872-1873, naar New Orleans, waar Edgard Degas er zijn familie bezoekt. Het weerzien van zijn nicht Estelle –hij heeft haar eerder al in Parijs ontmoet- brengt heel wat emoties teweeg. Estelle, of Mrs Degas, is ondertussen getrouwd met zijn broer René. Bepaalde gebeurtenissen die zich in Louisiana voordoen en een aantal situaties waarin Edgard Degas terecht komt, zijn inspirerend en resulteren in een aantal mooie, minder gekende werken.

   Arthur Japin slaagt erin de lezer als toeschouwer bij het ontstaan van deze schilderijen te betrekken. Zo beschrijft hij het licht en de kleur – twee belangrijke elementen van de impressionistische schilderkunst – die de schilder waarneemt op de dag dat hij een nieuw schilderij wil opzetten: “Het was een opalen dag. Geelroze rolden de winterwolken vandaag vanuit het westen aan, waardoor het zacht weer was en alles baadde in een beige gloed. Tegen tienen verscheen er oker in het gras en karmozijn in de bomen, waartegen de schaduw zijn grijzen nagenoeg verloor en eerder naar verbrande sienna neigde.“ En verder: ”Hij koos een niet te groot doek en positioneerde daarop rechts het keukenraam, omhooggeschoven, links de deurpost met openstaande deur. Daardoorheen is een stuk tuin te zien, links een bloemenperkje, het groentebed met wat koolblad rechts, daartussen het houten tuinhek met het poortje naar (het buurhuis van) de Oliviers”….. “Vervolgens plaats Edgard de kinderen op de voorgrond, gezien vanuit de deuropening, schetsmatig zittend op de dorpel en de treden van het buitentrapje …” Japin heeft voor deze beschrijving natuurlijk het betreffende afgewerkte schilderij voor ogen gehad. Als lezer ga je dan met deze beschrijving via Google op zoek en algauw vind je het schilderij dat je hier ziet ontstaan: een prachtig impressionistisch tafereel waarop, zo blijkt nadien, veel meer te zien is dan aanvankelijk gedacht! In de loop van de roman gebruikt de auteur dit procedé meermaals; je maakt er telkens Google-gewijs dankbaar gebruik van… Zo kom je terecht bij een aantal schilderijen van Edgard Degas die je nog niet eerder opmerkte.

   Zoals de impressionistische kunstschilder gebruik maakt van subtiele en genuanceerde kleurtoetsen, licht en schaduw, koud en warm, losse en lichte penseelvoering, evenwichtige compositie om zijn impressie te verbeelden, zo schildert Arthur Japin met taal, met kleur en zin voor nuance en toon: “Bontbevlekte doeken lagen rondom en her en der stonden kwasten als boeketten in vazen bijeen, hun schoongewassen glanzend marterhaar op stijfhouten stengels als donzige bloemen uitgespreid.” In ‘Mrs Degas’ reiken schilderkunst en literatuur elkaar de hand.

   Deze laatste roman van Arthur Japin is een mix van verbeelding en werkelijkheid, een impressionistische roman als het ware. De historische feiten kloppen maar vanuit een groot inlevingsvermogen en een nog groter vakmanschap heeft de auteur hieraan een emotionele dimensie toegevoegd. Hierdoor zal ik voortaan anders en vooral dieper gaan kijken naar de schilderijen van Degas. Nooit meer zal Degas’ schilderij van de vrouw die roze camelia’s en oranje gladiolen schikt een schilderij zijn van zomaar een vrouw die bloemen schikt…
   Ik kijk nu al uit naar een nieuwe roman van Arthur Japin!
   Paul Veevaete –