Hoe God verscheen in Friesland

€19,55

Voor de Friezen, woonachtig in de kustlanden tussen de Schelde en de Wezer, was de bijbel een wereldvreemd boek en het christendom was voor hen de religie van hun vijand, de Franken. Die waren er op uit om zich meester te maken van hun handelsnederzettingen, scheepvaart, nijverheid en vruchtbare gronden.

Dit boek beschrijft chronologisch, aan de hand van het optreden van negentien missionarissen, hoe het pas na veel oorlogsgeweld en een moeizame, eeuwenlange bekeringsarbeid gelukte om van de Friezen een volk te maken dat men als gekerstend mocht beschouwen. In die beschrijving worden de missionarissen ontdaan van alle wonderverhalen, de vrome en romantiserende legenden, waardoor in het verleden het zicht op hen en hun arbeid werd vertroebeld.

Friesch Dagblad
Recensie door Hanneke Goudappel

Leeuwarden | Niet de bekende missionarissen Bonifatius, Willibrord, of Liudger maar Gregorius is de ware apostel der Friezen. Dat betoogde dr. Dirk Otten gistermiddag in Tresoar in Leeuwarden bij de presentatie van zijn nieuwe boek: Hoe God verscheen in Friesland. Missie en Macht in Frisia.
Hoofdredacteur Lútsen Kooistra van het Friesch Dagblad nam het eerste exemplaar in ontvangst. De lezing was een gezamenlijk initiatief van Tresoar, Historisch Centrum Leeuwarden, Friesch Dagblad, Gerson Instituut van de Geert Grote Universiteit en de Deventer Universitaire Pers.
Friesland (‘Frisia’ of ‘Fresia’ in de Latijnse bronnen) was in de vroege middeleeuwen veel groter dan de huidige provincie Fryslân; het lange kustgebied tussen Vlaanderen en Denemarken hoorde erbij.
Willibrord (gewijd tot Aartsbisschop der Friezen), Bonifatius, (1260 jaar geleden bij Dokkum vermoord) en Liudger (de eerste bekende Fries die bisschop werd), hadden goede papieren voor de eretitel, aldus Otten. ,,Voor geen van de ‘Grote Drie’ is Friesland echter het gebied geworden waar hun hart lag en waar ze met hun missiearbeid het meeste succes hadden gehad.”
Gregorius (ca. 707-775) daarentegen, door Bonifatius in Rome gepresenteerd als zijn opvolger, raakte geworteld in de Friese landen. ,,Wat Gregorius daar in ruim twee decennia tot stand brengt, maakt indruk”, zei Dirk Otten. ,,Zijn kloosterschool (te Utrecht) verwierf in korte tijd een goede reputatie in heel Noordwest-Europa. Met zijn medewerkers trok Gregorius de Friese landen in. Hij predikte niet alleen, maar onderrichtte ook het Friese volk door talrijke en aangename lessen.”
Na het overlijden van Gregorius in het jaar 775 was de opbouw van Utrecht en de controle op de Friese gebieden ten noorden daarvan zo ver gevorderd dat Alberik, Gregorius’ opvolger, in het jaar 777 tot eerste bisschop van Utrecht kon worden gewijd, aldus Otten, die zijn sporen verdiende in de germanistiek en in de regionale geschiedenis van Noord- en Oost-Nederland.
Dat de verdere kerstening van de Friezen nog verscheidene generaties in beslag zou nemen, was niet alleen een gevolg van de rampspoed die de Noormannen in de negende eeuw over de Friese landen brachten, stelt Otten. ,,Het was ook de kerk zelf die vanuit een gewonnen positie weinig haast maakte met de volledige kerstening van de Friezen. Men tolereerde nog lang allerlei mengvormen, vooral in de verafgelegen en moeilijk bereikbare nederzettingen.”
Emeritus pastoor Jan Romkes van der Wal, die veel publiceerde over de Friese kerkgeschiedenis is blij met het ,,eerherstel” van Gregorius. ,,Gregorius is totaal onbekend bij katholieken. Volledig buiten beeld. Ten onrechte, want zijn betekenis is groot. Het zou mooi zijn als de Katholieke Kerk en ook het bisdom Groningen-Leeuwarden deze en andere vergeten heiligen op de kalender zetten.”