Francien de Zeeuw

€10,00

‘Of ik het allemaal nog een keer zou doen? Dat weet ik niet. Mensen zien sterven is vreselijk.’ Francien de Zeeuw

Francien de Zeeuw was Nederlands eerste vrouwelijke militair en nauw betrokken bij de in 1944 opgerichte Marva (de Marine vrouwenafdeling). Voor die tijd een omstreden ontwikkeling, maar De Zeeuws leven kent vooral omstreden beslissingen. Zo was ze als verzetsstrijder in de Tweede Wereldoorlog actief in het verzet, luisterde ze telefoonverkeer af, werkte mee aan overvallen op distributiekantoren en smokkelde ze distributiebonnen en wapens. In de aanloop naar de bevrijding sloot ze zich aan bij de partizanen. Ze vertrok eind 1944 vanuit het reeds bevrijde deel van Nederland naar Engeland, waar ze als eerste Marva opgeleid werd. Ze werd uitgezonden naar Nederlands-Indië.
De Zeeuw is niet in één term te vangen: heroïsch, feministisch, tegendraads, autonoom en op zo veel vlakken interessant. Natasza Tardio sprak De Zeeuw uitgebreid en schreef een meeslepende – geautoriseerde – biografie over het boeiende leven van deze inspirerende vrouw.

De Volkskrant
Recensie door Aleid Truijens

Ze rolde zomaar het verzet in, Francien de Zeeuw, op foto’s een vrolijk, bolwangig Zeeuws meisje. Ze deed in de Tweede Wereldoorlog levensgevaarlijk illegaal werk in de omgeving van Terneuzen: onderduikers helpen, bonnenkantoren overvallen, wapens smokkelen, vrienden bevrijden uit de gevangenis. Ze werkte als rijkstelefoniste en kon zo gesprekken van de Duitse Sicherheitsdienst afluisteren en geheime informatie doorgeven.

Een heldin was deze Francien, zonder twijfel, maar dat had ze niet in de gaten. Ze deed gewoon wat nodig was, ze bestreed het kwaad en hielp mensen in nood. Die waarden had ze meegekregen in het zeer gelovige Nederlands-Hervormde gezin waarin ze was opgegroeid. Niet dat ze niet bang was. De dag waarop een collega uit het verzet vlak naast haar in een greppel sterft, blijft haar altijd bij. Sommige acties mislukken en daarbij vallen doden. De ruim 90-jarige Francien (1922-2015), die door schrijfster Natasza Tardio nog werd geïnterviewd, weet niet of ze dit alles nog eens over zou doen: ‘Mensen zien sterven is vreselijk.’

Eigenlijk is dit het interessantste deel van deze biografie: hoe het alledaagse leven in het verzet eruitzag. Hoe gewoon het was, hoe argeloos, naïef én onverschrokken deze mensen. Maar ook: hoe spannend. Als het verzet er niet was geweest, had Francien een saai leven op kantoor gesleten, in afwachting van een geschikte echtgenoot. Nu was ze one of the boys; sekseverschil telde niet.

Als zij alleen een heldhaftig meisje uit het verzet was geweest, was deze biografie er misschien niet gekomen. Francien werd bekend als de allereerste vrouwelijke militair, een Marva.

Koningin Wilhelmina had erover geaarzeld. Vrouwen in het leger, moest dat nou? Maar ja, als ‘de meisjes’ het zelf wilden, vooruit dan maar. Veel meisjes wilden het. Interviews met Francien, met matrozenmuts, verschenen in tijdschriften.

Echte soldaten waren het niet. De Marva’s mochten géén wapens dragen en niet vechten. Ze verrichtten administratief en ondersteunend werk, zodat de mannen de handen vrij hadden om de wapens op te nemen. De Zeeuw komt wel voor zichzelf op. Als enkele adellijke meisjes zonder militaire opleiding meteen officier worden en zij niet, schrijft ze een boze brief. En ze wordt officier.

De Zeeuw wordt eind 1944, als Zeeland is bevrijd, militair opgeleid in Londen. Daar mag ze bij koningin Wilhelmina op bezoek komen. Ze is bloednerveus, maar de koningin breekt het ijs met: ‘Daar hebben we Francien!’

Later zou ze ook prinses Juliana ontmoeten. Op Franciens vraag hoe het voor haar is om na het verblijf in Canada weer terug te zijn, antwoordt Juliana ‘Mieters, meid!’.

Ze wordt uitgezonden naar Nederlands-Indië. Daar is het in 1946 niet mieters. De toestand is grimmig. Niet ‘de jap’ is voor de Indonesische rebellen de vijand, maar de Nederlandse kolonisator. De Zeeuw maakt twee bloedige politionele acties mee, die toen in haar ogen rechtvaardig waren. Later zou ze daar anders over denken. Haar verloofde, een soldaat, sterft aan de gele koorts.

Francien de Zeeuw is een ontroerend en boeiend levensverhaal, even helder en rechttoe rechtaan opgeschreven als het karakter van de heldin moet zijn geweest.